Wanneer je naar het bos gaat is het meestal om te wandelen of een fijne fietstocht te maken. Lekker buiten genieten van al het groen om je heen. De laatste tijd hoor je ook steeds meer over voedselbossen in Nederland. Maar wat is een voedselbos nu precies? Op welke manier draagt het bij aan een duurzamere wereld? En hoe leg je een voedselbos aan? Wij wilden hier meer over weten en zochten het uit!

Wat is een voedselbos?

Een voedselbos is een zelfvoorzienend bos gericht op voedselproductie. Het is aangelegd door de mens en bestaat uit een grote diversiteit aan bomen, struiken en planten. Deze verschillende soorten houden elkaar in evenwicht. Hierdoor zijn er geen bestrijdingsmiddelen of kunstmest nodig en bevordert het de biodiversiteit. De mens kiest en plant aan, en vervolgens doet het bos, met wat hulp, de rest. Waardoor er het hele jaar van alles groeit en bloeit en er altijd wel iets te oogsten valt.

Hoe draagt een voedselbos bij?

Doordat een voedselbos vol staat met allerlei soorten bomen en planten, die ook weer ieder op hun eigen moment in bloei staan, is dit heel goed voor de biodiversiteit. Ze trekken allemaal weer andere insecten aan, die weer voedsel zijn voor andere dieren. Dit is ook heel goed voor de kwaliteit van de bodem. Doordat er geen bestrijdingsmiddelen worden gebruikt maar de natuur zijn gang mag gaan, wordt het positieve effect op de biodiversiteit en de bodem nog extra versterkt.

En dit is hard nodig in ons land! De biodiversiteit gaat snel achteruit, met als oorzaken het verlies aan leefgebied voor de verschillende soorten dieren en veelvuldig gebruik van pesticiden.

Illustratie credits: Vera Greutink

Hoe leg je een voedselbos aan?

Een voedselbos bestaat uit een grote diversiteit aan meerjarige bomen, planten en struiken die zorgen voor voedselproductie. Maar wat hiervoor met name van belang is, is de opbouw van het bos. Een voedselbos bestaat namelijk uit de volgende zeven lagen:

1. De hoge kroonlaag: Dit zijn de grootste en hoogste bomen die in het bos staan. Deze vangen de meeste zon op en creëren schaduw. Dit kunnen bijvoorbeeld walnootbomen of tamme kastanjebomen zijn.

2. De lage kroonlaag: Dit zijn de bomen die niet zo groot worden. Denk hierbij aan fruitbomen zoals pruimen en mispels maar ook vlieren waarvan de bloesem geoogst kan worden.

3. Struiklaag: De naam spreekt voor zich, maar op dit niveau bevinden zich alleen maar struiken die voedsel produceren. Dit kunnen hazelnootstruiken zijn maar ook frambozen. Ook bieden de struikgewassen beschutting voor dieren zoals egels en vogels.

4. Kruidlaag: Deze laag bevindt zich op de grond en bestaat uit vaste planten maar ook planten die zichzelf kunnen uitzaaien. Kruiden zoals tijm en bieslook zorgen voor heerlijke geuren maar de dropplant zorgt hier ook voor prachtige kleuren.

5. Horizontale laag: De planten die zich op de grond bevinden, voortbewegen en laag blijven maar ondertussen ook de bodem tegen uitdroging beschermen. Veel aardbeisoorten zijn hier geschikt voor zoals de witte aardbei maar ook pompoen planten doen het erg goed.

6. Ondergrondse laag: Deze planten bevinden zich voor het grootste gedeelte onder de grond en zie je dan ook niet altijd zonder je handen vies te maken. Denk hierbij aan bijvoorbeeld pastinaak, knollen of zwammen.

7. Verticale laag: De verticale laag bestaat uit klimmers die zich aan de bomen of struiken hechten en op eigen kracht groeien. Een van de meest bekende in de natuur is de druif.

Wat je in ieder geval nodig hebt bij het aanleggen van een voedselbos is veel geduld. En een plan! Het is heel belangrijk dat je start met een goed ontwerp. Welke planten kies je per laag? En waar komen deze te staan? Ook is het belangrijk een overzicht te maken met welke plant wanneer voor eetbare producten zorgt. En vergeet de watertoevoer niet! Anders houden je bomen en planten het niet erg lang vol.

Doe ook onderzoek, er zijn bepaalde regels waar een voedselbos aan moet voldoen. Zo moet een stuk grond in ieder geval minimaal 0,5 hectare groot zijn. Maar het meeste kun je natuurlijk leren van voedselbos ondernemers die je voor zijn gegaan! Er komen steeds meer voedselbossen in Nederland, allemaal plekken waar je terecht kunt voor informatie en inspiratie. Wij zijn zelf een tijdje terug langs geweest bij Voedselbos Woudoogst, lees hoe zij dit hebben aangepakt.

Een voedselbos in je eigen tuin, kan dat?

Ben je helemaal geïnspireerd en wil je graag een voedselbos in het klein in je tuin beginnen? Je hoeft hier niet per se een groot stuk grond of een grote tuin voor te hebben, in een kleinere tuin zijn ook al genoeg mogelijkheden.

Begin met een ontwerp en maak een verdeling van de lagen die jij in je voedselbos tuin wilt. Zorg voor minimaal 3 verschillende lagen, hoe meer hoe beter! Vervolgens ga je kijken welke bomen, struiken, planten of kruiden per laag passen. Kies voor soorten die elkaar ondersteunen zodat het samen een sterker geheel wordt. En probeer ervoor te zorgen dat er op verschillende momenten in het jaar iets te oogsten is. Ga bijvoorbeeld voor een appelboom, struiken, kruiden en bodembedekkers.

Het is belangrijk een variatie van bomen, planten en struiken neer te zetten omdat dit het systeem sterker maakt. Ze voorzien elkaar op deze manier van voedingsstoffen en zijn minder vatbaar voor plagen of ziektes. Op den duur gaan de planten zichzelf onderhouden en heb je hier geen omkijken meer naar. Je zult dan zien dat de natuur zijn werk doet en hier komen dan weer allerlei insecten en andere dieren zoals vogels en egels op af. Het is dus ontzettend goed voor de natuur, maar ook voor jezelf!

Plant mee tijdens Treevember

Samen met The Pollinators planten we dit jaar op 50 verschillende plekken in Nederland en België nieuwe bomen en planten. Zo geven we deze voedselbossen een boost met een nieuwe aanwinst aan beplanting!

Ben je nieuwsgierig en wil je graag met eigen ogen een voedselbos zien? Of misschien zelfs wel mee helpen planten? In de aankomende maand worden door The Pollinators allerlei activiteiten georganiseerd in diverse voedselbossen. Zo zijn er plantdagen maar ook rondleidingen en workshops. Je bent meer dan welkom om een kijkje te komen nemen!