Boerderij Den Elshorst is de eerste boerderij in Nederland die van de overheid toestemming heeft gekregen om te experimenteren met het houden van weidevarkens op losse percelen in natuurgebieden. Inmiddels zijn er ook andere boerderijen die hiermee aan het experimenteren zijn. Wij zijn nieuwsgierig, want weidevarkens, daar hebben we nog niet eerder over gehoord, hoe werkt dat dan precies? En wat is het effect op de varkens en de natuur? Thea Moonen van boerderij Den Elshorst legt het vol enthousiasme aan ons uit.

Hoe komt een biggetje terecht in de wei?

“Wanneer de varkens geboren worden blijven ze eerst bij de moeder in een grote strooiselstal om op te groeien. Ze moeten namelijk groot genoeg zijn in de wei zodat ze niet onder de afrastering doorlopen. Om ze alvast te trainen voor de wei is er een draad gespannen die een klein stroomschokje geeft zodat ze begrijpen waar de grens is. Varkens zijn namelijk ontzettend slim en kunnen heel goed onthouden. Daarom worden ze altijd beloond met iets lekkers wanneer ze op de kar verplaatst moeten worden. Ze onthouden de ervaring dan als positief en gaan telkens weer gemakkelijk terug op de kar. Wanneer ze groot genoeg zijn mogen ze de wei in.”

Hoe dragen weidevarkens bij aan de natuur?

“Varkens zijn alleseters en kunnen daarom ingezet worden voor brede natuurdoelen. Zo wroet een varken van nature graag in de grond wat de kwaliteit van de bodem kan verbeteren. De wroet plekken zorgen voor ruimere vegetatie omdat zaden meer licht krijgen om te ontkiemen, daarnaast kunnen voedingsstoffen en water makkelijker de bodem indringen. Door weidevarkens te gebruiken op het land beperk je de uitstoot, het gebruik van fossiele brandstof en behoud je de natuurlijke bodemstructuur. Deze natuurlijke ‘landschap en bodem beheerders’ zorgen voor een verhoogde vruchtbaarheid van de grond en voorkomen dat ongewenste planten gaat woekeren.

Daarnaast hebben varkens een slechte vertering en zorgen de vele zaden en voedingsstoffen in de onverteerde mestdelen voor een waar feest voor insecten en kevertjes. Zelfs veldmuizen pluizen het uit om er hun deel uit te halen. Dit rijke bodemleven trekt vervolgens weer roofvogels en reigers aan. Zo hebben we elk jaar weer een nieuw nest torenvalken en zelfs een bosuil met kuikens. Biodiversiteit op en top!”

Hoe reageren andere dieren op de weidevarkens?

“We hebben verschillende afrasteringsmethodes uitgetest. Middels wild camera’s wordt voortdurend bekeken hoe dieren uit het bos op de gehouden varkens reageren. Dit is met name belangrijk om ziekte overdracht te voorkomen. Door alle ervaringen is het zelfs gelukt de wolf buiten de weilanden met varkens te houden. Door het spotten van de wolf en sporenonderzoek bleek dat dit roofdier ruim een week rond de velden met varkens in Hilvarenbeek rond heeft gezworven.”

Wat doen jullie met de kennis die jullie opdoen tijdens dit experiment?

“Wij experimenteren al zo’n 10 jaar met natuurlijk boeren. Dit doen we kleinschalig en zodanig dat we de kracht van de natuur optimaal proberen te benutten. Het is de bedoeling zodanig samen te werken met de omgeving dat de kudde varkens écht een functie in het landschap krijgt.

De ontwikkelingen zijn al diverse jaren gemonitord door studenten van de HAS Hogeschool in Den Bosch. De landbouw staat voor een transitie en de jeugd heeft de toekomst. Die combinatie maakt dat we juist samen met de HAS de zaak in beweging kunnen krijgen. De studenten geven en krijgen veel inspiratie en nieuwe inzichten. Hierdoor wordt de bedrijfsvoering steeds verbetert. Middels diverse netwerken wordt momenteel de landelijke regelgeving aangepast zodat ook andere buiten varkenshouders hun bedrijfsvoering meer natuurinclusief in kunnen gaan richten.”

Kunnen jullie genoeg verdienen met het houden van varkens op deze nieuwe manier?

“Vanwege alle zichtbaarheid zijn deze weidevarkens een aantrekkingskracht voor bezoekers bij de weilanden, hierdoor zijn ambachtelijke slagers ook geïnteresseerd geraakt. Inmiddels loopt de gehele verkoop van dit unieke vlees via 8 slagers en 10-tallen verkooppunten. Vanwege deze rechtstreekse contacten hebben we bij den Elshorst een hogere prijs waardoor met kleinschalig boeren toch een goede boterham verdiend kan worden. Uiteraard kunnen zowel dag- en logeergasten het weidevlees bestellen en proeven. Dat is nog eens optimaal genieten van een (h)eerlijk stukje verkregen weidevlees uit het rechtstreekse decor van het landschap.”

Hoe denk je dat de varkens het zelf ervaren in de wei?

“Ze hebben het super naar hun zin! Dit kun je zien aan de staart en de oren van de varkens. Een vrolijk varken heeft zijn staart in de krul en de oren ontspannen naar voren gedraaid. Als ze echt enthousiast zijn kwispelen ze zelfs met hun staart en kunnen ze blaffende geluiden maken net als een hond. Het is erg leuk om te zien dat de varkens blij zijn en dat passanten ook genieten van de weidevarkens in het landschap. Ze hebben een grote aantrekkingskracht en dat verdienen ze!”

Nieuwsgierig? Breng een bezoekje aan de plattelandsonderneming Den Elshorst en de weidevarkens. Wanneer er biggetjes geboren zijn kun je zelfs met ze knuffelen! Daarnaast kun je vanaf 10 personen ook overnachten in een natuurhuisje op de boerderij, een huifkartocht doen of genieten op het terras.