Het stroomgebied van de Zwarte Beek ligt tussen de plaatsen Diest in het zuidwesten en Peer in het noordoosten. Hier stromen enkele beken door een prachtig natuurgebied, vol met moerasbossen en weilanden. Deze vallei wordt gezien als één van de belangrijkste beekdallandschappen van Europa. Er zijn in het gebied vele bijzonderheden te zien en de vallei is voor wandelaars goed toegankelijk.

Het huidige beschermde gebied heeft een omvang van 1500ha. De vallei is aangesteld als vogelrichtlijn- en habitatrichtlijngebied. De ecologische waarde van het gebied is zeer hoog, doordat er enkele zeldzame biotopen te vinden zijn. In de vallei stromen er drie beken; De Zwarte beek, Winterbeek en de Oude beek. Rondom de beken wisselen bossen, moerassen, graslanden en weilanden elkaar af. Aan de oostkant van het gebied liggen ook enkele heidevelden.

In de plaats Beringen is bezoekerscentrum ‘De Watersnip’ gevestigd. In het bezoekerscentrum zijn tentoonstelling aanwezig over het gebied. De Watersnip is ook een prima startpunt voor een wandeling, en er worden tevens regelmatig wandelingen georganiseerd.

Flora en fauna

Het gebied kent een indrukwekkende flora. In de moerassen en natte bossen groeien veel soorten zegges, zoals de bleke zegge en de draadzegge. Er groeien vele aansprekende plantensoorten, zoals koningsvaren, klokjesgentiaan, heidekartelblad en blauwe knoop. Een zeer zeldzame plant die in het gebied groeit is de steentijmereprijs, maar dit plantje lijkt nogal op andere ereprijssoorten en is lastig te herkennen.

In de Vallei zijn verschillende eendensoorten te zien. In de maanden maart en april bezoekt de pijlstaart het gebied. Iets later is de zomertaling in het gebied aanwezig. In de winter verblijft er tegenwoordig vaak een grote zilverreiger. In de bossen zijn zomers verschillende soorten zangvogels aan te treffen, waaronder de grauwe en bonte vliegenvanger en de gekraagde roodstaart.

In de poeltjes komen watersalamanders voor. Op de drogere gebieden leeft de levendbarende hagedis en is er kans om een hazelworm tegen te komen. In de zomer vliegt de kleine parelmoervlinder in het gebied rond. Libellensoorten zoals de bosbeekjuffer en gewone bronlibel komen voor bij de beschaduwde beken.